Ulu Cami

Afyonkarahisar’ın en büyük camilerinden birisi olan Ulu Cami, Anadolu Selçukluları devrinde (1272-1277) Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali’nin oğlu Afyon Sancak Beyi Nasredüddin Hasan tarafından 1272 yılında yaptırılmıştır. Mimarı Emir Hacı Bey’ dir. Minberi, Emirhaç Bey, süslemeleri ise Nakkaş Mahmut Oğlu Hacı Murat tarafından yapılmıştır. Selçuklu Dönemi mimarisinin genel karakteri olan kesme taş, sırlı tuğla ve düz tavan özelliklerini taşımaktadır. Tamamı ahşaptan çivi kullanılmadan yapılmıştır. Beş sıra halinde 40 ahşap direk üzerine oturtulduğu için ’Kırk Direkli Cami’ olarak da anılmaktadır. Ahşap direk başlıkları sarkıt ve baklava dilimlidir ve sekizinde nakış işlemesi vardır ancak bu süslemelerin çoğu yıpranmıştır ve görmek biraz zordur. Cami enine dikdörtgen planlı olup hafif çarpıktır. Mihrap mermerden yapılmıştır, üzerinde üç sıra kuşak halinde altın yaldızla ‘Ayet el Kürsi’ yazılıdır. Ahşap minberin çift kanatlı ahşap işlemeli kapısı yine Selçuklu döneminin işleme özelliklerini sergiler ve orijinal haldedir.

Selçuklu tarzı oymalı, iki kanatlı minber kapısı üzerindeki kitabede sureler ile mermer mihrap yazısında yapım zamanını belirten yazı vardır. Caminin ilk büyük onarımı M. 1341 yılında Muzafferüddünoğlu Emir Abdullah Bey tarafından yaptırılmış ve doğu cephedeki kapı üzerine bir yazıt konulmuştur. Caminin, doğu, kuzey ve batıya açılan üç kapısı vardır. Caminin üst örtüsü daha önce toprak dam iken şimdi çatı görünümü verilmiştir ve çinko ile kaplanmıştır. Camide kubbe yer almamaktadır. Pencereler alçaktır ve dışarıdan demir parmaklıklarla korunmaktadır. Dış duvarlar kesme taştan örülmüştür.

Ulu Cami’nin tek minaresi vardır. Minare tuğladan yapılmıştır ve tuğlaların arasına yeşil sırlı tuğlalar baklava dilimi deseni oluşturacak şekilde dizilmiştir. Şerefenin altında da iki sırlı yeşil sırlı tuğla yerleştirilmiştir. Caminin şerefesi tuğlaların üçgen oluşturacak şekilde dışarıya doğru yerleştirilmesi ile süslenmiştir.

13. yüzyıl Selçuklu dönemi ağaç işçiliğinin güzel örneklerinden birisi olarak görülen Ulu Cami ağaç direkli camiler grubunu oluşturarak, Anadolu’daki Ulu Cami tipleri arasında ayrı bir yer edinirler. Fakat, yapıyı eşsiz kılan, bu tarz camilerin Anadolu’daki ilk örneği kabul edilmesidir. Zamanımızda eski biçimi korunarak yeniden onarılan cami, ahşap mimarîsi ve yeşil sırlı tuğlalı baklava dilimi tuğla minaresiyle Selçuklu döneminin eşsiz örneklerinden biridir. Ulu Cami; Kültür ve Turizm Bakanlığı Basın Müşavirliği, 01.06.2018 tarihinde Türkiye’nin UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ndeki kültür varlığı geçici listesinde yer almaktadır.